Św. Barnaba

Z Dziejów apostolskich wiadomo, że święty Barnaba – które to imię zostało mu nadane przez apostołów, gdyż nosił wcześniej imię Józef – był zamożnym lewitą pochodzącym z Cypru. Potomkowie Lewiego zostali przez Prawo Mojżeszowe wybrani do szczególnej służby – do służby w Namiocie Spotkania, a w czasach Chrystusa i apostołów służyli w świątyni. Uprawnieni byli do udziału w dziesięcinach a ponadto zwolnieni z podatków. Obowiązywały ich natomiast surowsze przepisy rytualne związane ze służbą w świątyni. Ów lewita z przypowieści Jezusa o miłosiernym Samarytaninie jest właśnie takim zakładnikiem przepisów rytualnych, gdy przedkłada nad prawo miłości bliźniego obawę przed skalaniem i niemożnością odbycia służby dla Bożej chwały.

W każdym razie pozyskanie zamożnego lewity przez wyznawców ukrzyżowanego Mesjasza było sporym osiągnięciem apostołów. Nic też dziwnego, że Barnaba (syn pocieszenia) cieszył się w gminie jerozolimskiej wysoką pozycją. Jeżeli nie przekroczył jeszcze lat pięćdziesięciu nadal zapewne pełnił swoją funkcję w świątyni. W każdym razie to Barnaba był tym, który przygarnął nawróconego faryzeusza Szawła i „zaprotegował” gronu apostolskiemu. Trzeba pamiętać, że działo się to już po prześladowaniach jakie w Jerozolimie spotkały wyznawców Chrystusa, kiedy to uczniowie – z wyjątkiem apostołów – opuścili Jerozolimę. To prześladowanie paradoksalnie rozprzestrzeniło nową religię po większym obszarze, również poza Judeą i Samarią.

Jednym z miast do którego zanieśli swoją wiarę członkowie prześladowanej gminy jerozolimskiej była Antiochia. Jak świadczą Dzieje apostolskie przybysze ci głosili Ewangelię również Grekom, z których wielu uwierzyło. Kiedy wieści o tym dotarły do Jerozolimy apostołowie zdecydowali się posłać tam właśnie Barnabę, „był bowiem człowiekiem dobrym i pełnym Ducha Świętego i wiary”. Z Antiochii święty Barnaba wybrał się do Tarsu, aby odszukać Szawła, który uciekł tam z Jerozolimy z powodu zatargu z hellenistami.

Wraz z Szawłem Barnaba przez rok nauczał Antiochii. Tam właśnie i wtedy wyznawców Chrystusa nazwano chrześcijanami. Barnaba wraz z Pawłem od tej pory aż do sporu o kuzyna Barnaby Marka wspólnie prowadzili działalność misyjną. Po zawiezieniu pieniędzy będących wsparciem gminy antiocheńskiej dla doświadczonych głodem braci w Judei para apostołów udała się w pierwszą podróż misyjną.

Pierwszy przystanek to rodzinny Cypr Barnaby, gdzie początkowo apostołowie głosili słowo Boże w synagogach żydowskich Salaminy. Jednakże ani lewita ani dawny faryzeusz nie chcieli ograniczać się wyłącznie do przekonywania Żydów. Swoje słowo kierowali również do pogan, co bywało powodem rozdrażnienia żydowskich współbraci Barnaby i Pawła. Spór zaistniał również wśród samych chrześcijan i dotyczył stosunku do Prawa Mojżeszowego a konkretnie tego czy nawróceni poganie obowiązani są go przestrzegać a w szczególności poddać się obrzezaniu. Paweł był temu przeciwny.

Z Dziejów apostolskich wynika, że Barnaba popierał swojego młodszego towarzysza misji, chociaż sądząc z Listu do Galatów już po soborze jerozolimskim w Antiochii Barnaba nie był skłonny traktować tak samo chrześcijan nie będących Żydami i tych pochodzących z Żydów.

Dobrą charakterystykę pary apostołów daje niewątpliwie napełniające zgrozą obu porównanie jakie uczynili pogańscy mieszkańcy Listry nazywając Barnabę Zeusem, a Pawła Hermesem. Wynika z niego, że Barnaba musiał być starszy i dostojniejszy od Pawła. A poza tym znacznie bardziej milczący. Nie był jednak bardzo ustępliwy, gdyż spór miedzy apostołami planującymi drugą wyprawę misyjną i sprawdzenie jak radzą sobie gminy, które założyli w czasie pierwszej dotyczący towarzystwa kuzyna Barnaby – Marka doprowadził do rozstania. Barnaba wraz Markiem zaniechał wspólnej z Pawłem podróży i pojechał na Cypr. Tam – ale to już przekazuje tradycja pozabiblijna – Barnaba miał ponieść śmierć męczeńską około roku 61.

W Kościele zachodnim wspomnienie świętego Barnaby obchodzone jest 11 czerwca.